Prohorovka Muharebesi, II. Dünya Savaşı sırasında Alman 4. Panzer Ordusu ile Sovyet 5. Muhafız Tank Ordusu arasında gerçekleşen muharebedir. Askeri tarihte en büyük tank savaşlarından biridir. PROHOROVKA SAVASINDAN Wehrmacht, Zitadelle Harekâtı'nı 5 Temmuz 1943’te başlattı. Alman üst komutanlığının hedefi, Kursk girintisindeki çok sayıdaki Sovyet birliğini imha etmekti. Kızıl Ordu’yu muharebe alanında imha etmek, Doğu Cephesi’nde inisiyatifi yeniden Wehrmacht’a kazandıracaktı. Operasyon, beş Alman cephe ordusu tarafından Kursk girintisinin her iki tarafında bir kıskaç hareketi ile kesilip koparılması ile sonuçlanacaktı. Sovyet Üst Komutanlığı Stavka, bir Alman taarruzu beklemekteydi ve Derinliğine Harekât doktrinine uygun bir şekilde savunma mevzilerini hazırladı. Sovyetler Birliği mareşali Georgi Jukov Stali’i, Kızıl Ordu’nun savunmada kalarak Alman kuvvetlerini yıpratması yönünde ikna etti. Alman kuvvetleri, Kızıl Ordu savunması karşısında yeterince yıprandığında Stavka, Alman ileri unsurlarını imha etmek için opreatif ihtiyatlarını savaşa sürecektir. Kursk Savaşı sona erdiğinde Kuzey’de Alman kuvvetleri durdurulmuştu. Buna karşın Güney’de, Wehrmacht ve Waffen-SS birlikleri Prohorovka yönünde daha derin bir girme sağlamışlardı. Kızıl Ordu, operatif ihtiyatlarının planladığından daha erken olarak muharebeye sokmak zorunda kaldı. Iki tarafın zırhlı kuvvetleri arasında 12 Temmuz 1943 tarihinde gerçekleşen bu çatışmalar, tarihin en büyük tank muharebelerinden biri olarak bilinir. Bu muharebe, Kursk girintisindeki Sovyet kuvvetlerinin kuşatılması için kilit bir muharebedir. Çekişmenin doruk noktasına ulaşması ve ardından sönmesidir. Alman saldırısı, hedeflerine ulaşmada başarısız oldu, fakat birkaç taktik muharebeyi kazandı. Sovyetler de bir dizi savunma çatışmalarında başarılıydılar ve Alman düzenlerinin kendi hatlarını yarıp geçmesini engellediler. Öte yandan Alman mevzilerine yönelen karşı taarruzları, püskürtüldü. Savaşın sonunda her iki tarafın güçleri de ağır kayıplara uğramıştı. Sovyet kayıpları çok yüksektir, ancak operasyonel ve stratejik insan gücü ve malzeme kaynakları, Kızıl Ordu’nun stratejik ve operasyonel inisiyatifini elde tutmasını olanaklı kılacak derecede geniştir. Bu savaş, Doğu Cephesi’nde bir Alman zaferi beklemenin, gerçekçi olmadığını gösteriyordu. Alman orduları, savaşın devamında, stratejik savunma durumunda kalacaktır. PROHOROVKA SAVASINDAN Alman 6. Ordu’su, 1942 – 1943 kışında Stalingrad Muharebesi’nde imha edilmişti. Sonraki Sovyet harekâtları; Uranüs Harekâtı, Kış Fırtınası Harekâtı ve Küçük Satürn Harekâtı Güney Ordular Grubu’nun konumunu tehdit etti. Bu harekâtlar başarılı olursa, tüm Ordular Grubu imha olabilirdi. Operasyonların sonucunda, ancak 70.000 kayıpla Kafkasya’daki Alman istilası son buldu. .[2] Stalin, daha parlak bir başarı için Kızıl Ordu’ya, Don Nehri’nde Rostov’a hareketle Güney Ordu Grubu’nu kuşatmayı emretti. Kızıl Ordu ilerledi ancak, aşırı yayılmıştı. Kızıl Ordu’nun bu durumunu fark eden Erich von Manstein, Üçüncü Harkov Muharebesi olarak bilinen harekâtı düzenledi. İkinci Harkov Muharebesi’nin bir tekrarı gibi, motorize Alman kuvvetleri, Sovyet ileri unsurlarını kanat açıklıklarından bir kıskaç harekâtıyla çevirerek imha etti. Alman zaferi, Wehrmacht ve SS kuvvetlerinin 14 Mart 1943 tarihinde Harkov’u yeniden ele geçirmelerine ve Kızıl Ordu birliklerini Don Nehri’nin kuzeyine sürmelerine olanak verdi. Muharebeler sonucunda Sovyet hatlarında kuzeyden güneye yaklaşık 240 km.lik bir girinti oluştu. Almanlar, 9.000 esir aldıklarını ve Sovyet kayıplarının 23 bin olduğunu belirtir. Sovyet rakamları ise ölü ya da yaralı olarak 45 bin kayıptır. . Bu arada Almanlar Belgorod’u da geri aldılar, fakat Kızıl Ordu Kursk’u elde tuttu. Harkov’un ilerisinde Alman ilerleyişi, bir süre sonra giderek daha güçlenen Sovyet direnişi karşısında duracak kadar yavaşladı. Her iki tarafın da taarruzları sürdürecek gücü kalmamıştı ve bu şeklilde Kursk civarı, Sovyet hatlarında bir çıkıntı olarak kaldı. Adolf Hitler ve Alman Yüksek Komutanlığı, bir sonraki büyük çaplı taarruzlarında, Sovyet operatif ve stratejik ihtiyatlarını imha etme girişimi için, görece dar olan Kursk çıkıntısını seçti. Doğu Cephesi’nde dengenin yeniden kurulması ve stratejik inisiyatifin geri alınması için Alman Yüksek Komutanlığı’nın izleyeceği yol bu olacaktı. .[2] Sovyet istihbaratı, gelecek Alman yaz taarruzlarının Kursk bölgesini hedef alacağını saptadı. Kursk’taki Sovyet stratejik savunması, 1941’de Moskova’dakinden farklı olarak cephe boyunca bir savunma hattı halinde kurulmamıştı. Bu kez, 100 km.’nin üstünde bir derinlikte güçlü bir savunma düzeni hazırladılar. Sovyetler, 600-700 km. derinlikte, 2.000 km.lik bir cephe hattında, 10 cephe ordusu, 40 bileşik ve 5 tank ordusunu topladı. . Stavka, taarruz eden Alman kuvvetlerini, birden çok hat halinde ağır biçimde tahkim edilmiş mevzilerde zorlayarak yıpratmayı amaçlayan bir savunma stratejisini onayladı. Alman taarruzunun hızı kesildiğinde, Sovyet operatif zırhlı ihtiyatlarının başlatacağı bir karşı taarruzla zayıflamış olan düşman kuvvetleri imha edilecekti. 2. SS Panzer Kolordusu 12 Temmuz’da saat 06:50’de taarruza başladı. Aynı sırada Kızıl Ordu da kendi saldırı hamlesine başladı. Her iki tarafın hava unsurları kendi destek noktalarına hareket ettiler ve geniş çaplı bir hava savaşı başladı. 2. SS Panzer Tümeni "Das Reich", saat 07:10’da “...çok güçlü düşman hava faaliyeti...’nden söz etmektedir. Kursk Savaşı sırasında ilk defa Sovyet Hava Orduları Güney’de Luftwaffe’den daha fazla çıkış yaptılar. Luftwaffe’nin 8. Hava Kolordusu yaklaşık 654 çıkış yaparken, Sovyet 2. ve 17. Hava Orduları 893 çıkış yaptılar. [16] Alman uçakları, 8. Hava Kolordusu Komutanı Hans Seidemann’dan, 2. SS Panzer Tümeni "Das Reich"’in ileri harekâtını örtme emri aldılar. Hava savaşı, her iki tarafın kara kuvvetlerinin taarruzları için de tehlikeli bir durum ortaya çıkardı. Daha kuzeyde 48. Panzer Kolordusu’nun taarruzu, iki Alman hava filosu tarafından dağınık biçimde destekleniyordu. Yeterli hava desteği olmadan ve Sovyet uçaklarının akınları karşısında 48. Panzer Kolordusu savunmaya çekilmek zorunda bırakıldı. 11. Panzer Tümeni savaş ceridesine, “Bazı Alman hava etkinliğinin olduğunu ama Sovyet hava etkinliğinin daha fazla olduğunu” ve “pike bombadıman akınları oluğunu” kaydetti. Hava kuvvetlerinin başlattığı baskıyı artırmak için 48. Panzer Kolordusu, Sovyet 10. Tank Kolordusu ve 1. Tank Ordusu tarafından muharebeye çekildi. Öte yandan Luftwaffe de saldırıya geçti. Heinkel He 111’ler, Sovyet 69. Ordusu’na ve 5. Muhafız Tank Ordusu’na saldırdılar. Her iki tarafın avcı filoları o denli zayıftı ki, 12 Temmuz’da hiç kayıp raporu olmamıştır. Luftwaffe’nin 48. Panzer Kolordusunu korumadaki yetersizliği sonucunda taarruz durmuştur. 2. SS Panzer Tümeni "Das Reich", herhangi bir şaşırtma taarruzu olmaksızın, 5. Muhafız Tank Ordusu’na desteksiz bir taarruz başlattı. Aynı anda 5. Muhafız Tank Ordusu da 2. SS Panzer Tümeni "Das Reich"’e saldırdı. 3. SS Panzer Tümeni "Totenkopf" için Alman planı, Tümen’in Psyol Nehri'nin kuzeyine taarruz ederek oradaki köprübaşını genişletmekti. "Das Reich" ve "LSSAH" tümenleri bu taarruza katılmadı ve "Totonkopf" Tümeni, başarıyı rapor edene kadar savunmada kalacaklardı. Sovyet taarruzu saat 09:15’de başladı. 5. Muhafız Tank Ordusu, yaklaşık 430 tank ve taarruz topu’nu bir cephe taarruzunda bir araya getirdi. Bu taarruzu 70 tank ve taarruz topundan oluşan ikinci bir dalga izledi. Taarruz, bir yıkım oldu. Luftwaffe, çok sayıda Stuka’lar, Fw 190’lar ve Hs 129’larla hızla karşılık verdi. Sovyet tankları açık arazide bu saldırıya yakalandı. Alman tank toplarının ve topçunun ateş desteğiyle de taarruz bozguna uğradı. Savaş alanı infilak eden Sovyet tanklarından yükselen kalın duman sütunlarıyla kaplandı. Sovyet 29. Tank Kolordusu’na bağlı 31. Tank Tugayı’nın raporu şöyleydi. “Düşman topçu ateşi ve uçakları karşsından ağır tank kayıplarına uğradık. Saat 10:30’da tanklarımız Komsomolet Devlet Çiftliği’ne ulaştı fakat, sürekli hava taarruzları nedeniyle daha fazla ilerleyemiyorlar ve savunmaya geçtiler.” Sabah yapılan taarruzda, 5. Muhafız Tank Ordusu’na bağlı 18. ve 29. tank kolordularının toplam tank kaybı 400 kadardır. Bu kolorduların tank mevcudu 800 idi. Bu başarısızlığın bir nedeni, hava ve yer koorsinasyonundaki eksikliktir. Sovyet hava taarruz unsurları, düşmanın ani manevrasına yeterince hızlı karşılık veremedi. Üstelik Sovyet 2. ve 17. Hava Orduları, 48. Panzer Kolordusu’na saldırınca, Luftwaffe’ye engellenmemiş bir geçit bırakılmış oldu. Luftwaffe, bu yolla açıkta kalan Sovyet zırhlılarına saldırdı. Sovyet 31. Tank Kolordusu Komutanı gönderdiği raporda, “Saat 13:00’e kadar bizim uçaklarımızın hava korumasından yoksunduk” demektedir. 5. Muhafız Tank Ordusu, “bizim uçaklarımız, özellikle avcı kuvvetlerimiz, tümüyle yetersizken düşman uçakları, savaş düzenimiz üzerinde tüm savaş boyunca abartmasız asılı durdular.” diye yakınmıştır. Sonuç Her iki taraf için kayıplar tam bir kesinlikle belirlenememektedir, öte yandan savaşın sonu daha kesindir. Ne 5. Muhafız Tank Ordusu, ne de 2. SS Panzer Kolordusu, o günki hedeflerine ulaşamadılar. 5. Muhafız Tank Ordusu, arazi olarak hedefine ulaşamadığı gibi 2. SS Panzer Kolordusu’nu imha edemedi. Her iki kuvvet de ertesi gün muharebeye sokulduysa da güçten düşmüşlerdi. Eğer yüzlerce tank, başarısız bir taarruzda heba edilmemiş olsaydı, muhtemelen Sovyetlerin hedefine daha iyi hizmet edecekti. Bunun yerine mevziye girerek Alman taarruzlarını göğüslemekte kullanılmıştır. General Konev, 5. Muhafız Tank Ordusu’nu bu tarzda kullanma kararını şiddetle eleştirdi. Taarruzu için, sonuç alıcı esas operatif kuvvetten yoksun bırakılmıştı. Öte yandan Hitler’in saldırıya devam etmeme kararında, güçlü Sovyet yedeklerinin ani ve şiddetli taarruzu ve Kutuzov Harekâtı'nın başlamasıyla, Kursk çıkıntısının kuzey kenarına yapılan saldırının, Alman 9. Ordusu tarafından kırılması zorunluluğu etkili oldu. Böylece başta Heinz Guderian’a, “Bunun düşüncesi bile midemi kaldırıyor.” dediği durum ortaya çıkmıştı. Harkov’un güneyindeki Mius Nehri’nde de Kızıl Ordu’nun 6. Ordu olarak yeniden düzenlenen Kempf Ordu Müfrezesi'ne yönelen saldırısı, yedek kuvvetlerin geri çekilmesini zorunlu kıldı. Bu geri çekilme, Güney’de o ana kadar sağlanmış ilerlemenin korunabilmesi için gerekliydi. ayrıca OKW, 10 Temmuz 1943 tarihinde Sicilya’ya çıkartma yapan Amerikan – İngiliz kuvvetlerinin oluşturduğu tehdidi karşılamak için, bir kısım kıtalarını Doğu Cephesi’nden çekmek zorunda kaldı. Prohorovka Muharebesi, Kursk Muharebeleri içerisinde dönüm noktası oldu.Alman orduları ağır yara alarak geri çekilmek zorunda bırakıldı.Açıkçası, Sovyet güçleri hırpalanmadı ve Alman karar verme mekanizması üzerinde ağır bir darbe yarattı. Bu andan itibaren stratejik inisiyatif Kızıl Ordu’da kaldı.
