Tarihçi Tuğrul Korürek'in dokuz oğuzları anlattığı makalesi Büyük Hun imparatorluğunun yıkılışının ardından 24 Hun boyu müstakilleşmiş ve başlarına buyruk bir şekilde yaşamaya başlamışlardı. Bu sürecin içerisinde kuvvetli bir birlik kurulması ihtiyacı bazı Hun boylarının bir araya gelmesine neden olmuştur. 24 Hun boyundan 15 tanesi bir araya gelerek Tölös (Töles) birliğini oluşturmuştur. Tölös kabileler birliği umulduğu gibi büyük bir devletin temellerini atamamış ve büyük bir rol oynayamamıştı. Bu durumun arkasından Tölös (Töles) birliği dağılmış ama tümüyle yok olmamıştı. Tölös birliğinin başını Sir Tarduşlar çekmekteydi ve zamanla Tölös boylarının azalmasına rağmen Tölös olgusunu devam ettirmişlerdir. Tölös birliği tümden dağıldığında bile Tarduşlar kendilerini hem Tarduş hem de Tölös adıyla anmışlardır. Dağılan Tölös boylarının ardından bazı Tölös boyları birleşme çalışması yaparak ‘6 Bağ Bodun’ birliğini oluşturmak istemiş fakat bu birlik uzun sürmemiştir. 6 Bağ Budun birliğinin arkasından 6 Bağ Budun boylarından bu defa 4 tanesi 600’lü yılların başlarında bir araya gelerek bu defa ‘Oğuz’ adı altında bir birlik kurmak istemişlerdir. Muhtemelen bu birliği Oğuz isimli bir boy beyi gerçekleştirmiştir. Oğuzlar kısa bir müddet sonra 6 boya çıkmışlardır. Bu ilk Oğuzlar Baykal gölünün doğu taraflarında ve doğu Moğolistan taraflarındaydı. Aradan geçen zamanda Oğuz boylarının adedi 9’u bulmuştur. Bu 9 boyun tamamı Tölös (Kuzey Hun) boylarından gelmiştir. Oğuz birliği, mensupları tarafından büyük bir tutkuyla yaşatılmıştır. Sanıyorum Oğuz birliğinin kurulmasında etkin olan Oğuz Bey’de halkın kalbinde ‘dört bir diyara hakim olan Oğuz Han’ şeklinde yaşatılmıştır. 9 Oğuzlardan 7 tanesi Baykal gölünün doğu taraflarında ve doğu Moğolistan’da yaşamaktaydılar. Diğer iki boydan bir tanesi Çungarya’da, diğeri ise Kansu’da yaşamaktaydı. 9 Oğuz Boyları şunlardır: Bayırku, Hoen, Tongra, Bugu, Pesi, Şekiye, Husiye, Kipiyu, Atiye Bu boyların çoğunun ismi Çincedir çünkü eski Türklerle ilgili birçok bilgiyi biz Çin’in yazılı kaynaklarından almaktayız. Bu boylardan bazıları şu isimle de anılmaktadır: Bugu veya Puku, Pesi veya Apa-isi, Şekiye veya Sekel, Atiye veya Ediz. Oğuz Boylarının yaşadığı yerler: 1-Bayırkular, Baykal gölünün doğusunda ve güney doğusunda, 2-Tongralar, Baykal gölünün güney doğusunda, 3-Hoen, Orhon (Orhun) nehrinin kıyılarında, 4-Pukular, Doğu Moğolistan’da Tongraların güneyinde, 5-Sekiyeler, Doğu Moğolistan’da Pukuların doğusunda, 6-Kipiyeler, Doğu Türkistan’ın kuzeyinde Yulduz (Yıldız) vadisinde, 7-Atieler (Atiye/Ediz), Alaşan çölünün batısında, Kuzey Kansu’da, 8-Pesiler, Doğu Moğolistan’da Pukuların doğusunda, 9-Husiyeler ise, Doğu Moğolistan’da gene Pukuların doğusunda bulunmaktaydılar. Birinci Göktürk devleti 552’de kuruldu. Türk Budun ile Oğuz Budun arasında savaşlar olmuştur. Göktürkler, Oğuzlar ile yapılan savaşları kazandılar ve Oğuzları her seferinde devletlerine bağladılar. İkinci Göktürk devleti 682’de kuruldu. Oğuzlar, Baz Beyin önderliğinde Göktürkler ile savaştılar ve Tula ırmağı kenarında yenildiler fakat savaşlar devam etti. İlteriş Kağan Oğuzları yendi ve Baz Bey öldürüldü. Bir müddet sonra 9 Oğuzlar 9 Tatarlar ile ittifak kurup Bilge Kağan’a karşı isyan ettiler. 9 Tatarlar Oğuzların doğusunda oturuyordu ve Tatarlar ile Oğuzlar sık sık ittifak yapmaktaydı. Bilge Kağan bu ittifak ayaklanmasını bastırdı. Oğuzlar yenildiler ve kalkıp Çin’e gittiler. Sonra Çin’den eski yurtlarına geri döndüler. Göktürk devleti yıkılıp da yerine Uygur devleti kurulduğu sıralarda Oğuzlar Uygurları desteklediler. Oğuzlar Uygurların en yakınları oldular fakat bazen de Uygurlar ile savaştılar. Moyunçor’a karşı 9 Tatarlar ile birleşerek savaştılar fakat yenildiler bunun üzerine Çin’e gittiler sonra eski yurtlarına geri döndüler. 840 Tarihinden sonra Oğuzlar göçerek Sirderya nehri (Seyhun/İnci) kıyısına ve kuzeyindeki bozkırlara yerleştiler. Onuncu yüzyılda şehirlere yerleşenleri oldu. Bunlardan bazıları Suğnak, Karnak, Karacuk (Sabran), Sütkent şehirleridir. Onuncu yüzyılda Maveraünnehir’e yerleştiler. Yabgu ismini verdikleri önderleri bir Oğuz devleti kurdu. Bu devlet Oğuz Yabgu devleti adıyla anılmıştır. Bazı Oğuzlar onuncu yüzyılın sonlarında Müslüman olmaya başlamıştı. Selçuk Beyin idaresinde bulunan Oğuzlarda Müslüman oldular. Fakat bu durum Oğuz Yabgu ile sorun oluşturdu ve bu Müslüman Oğuzlar, Oğuz Yabgu’nun bir saldırısından çekinerek memleketlerinden ayrılıp Horasan’a gittiler. Oğuz Yabgu devleti de Kıpçak saldırısıyla yıkıldı ve Maveraünnehir’de ki (iki nehir arası toprakları) Oğuzlar dağıldı. Oğuzların bir bölümü Sirderya nehri kıyısına, Mangışlak yarımadasına ve Karaçuk dağlarına gittiler. Bunlar da Karluk saldırısıyla buraları bırakarak Horasan’a gittiler ve Selçuklulara bağlandılar. Selçuk beyin büyük oğlu Arslan Bey Horasan’da devlet kurdu. Selçuklular’dan Tuğrul ve Çağrı Beyler Samanoğulları ile ittifak kurarak Karahanlılar ve Gazneliler ile mücadeleler yaptılar. Selçukluların başarıları meyvelerini verdi ve diğer Oğuzlar da Horasan’a geldiler. Horasan bölgesi geniş bir bölgedir ve Kuzey Horasan bölgesi bu günkü Türkmenistan’dır. Kuzey Horasan bölgesi Oğuzların buraya gelişiyle ve toplanışıyla birlikte Türkleşmiştir. Buranın önceki nüfusu az sayıdaki İrani insanlardan oluşuyordu. Oğuzların bölgeye gelmesiyle birlikte İrani nüfusun İran içlerine gittiği anlaşılmaktadır. Güney Horasan bölgesi İran’ın kuzey doğu bölgesidir. Müslüman Oğuzlar buraya da gelmişlerdir ve buradaki Nişabur şehri Büyük Selçuklu Devletinin ilk başkenti olmuştur. Afganistan’ın kuzey batısında bulunan Herat şehri de bir Horasan şehri olarak kabul edilmektedir. Horasan’a gelen Oğuzlar sonrasında devletin genişlemesinin ardından daha batıya gitmişlerdir. Horasan kelimesi Farsçadır ve (İran’a göre) ‘güneşin doğduğu yer’ anlamındadır. http://www.mebmedya.com/dokuz-oguzlar-makale,117.html
